BACK
Weekly Residuum 388 - juli 2008 C
© foto en tekst Koen Nieuwendijk
BACK
| Cadeautje IX |
|
Het lezen van een boeiend artikel over de vrije wil (in het NRC-Handelsblad van 5 juli 2008) zette mij aan het inventariseren.
Punt een, vrije wil is één van die zaken, waarvan de mens niet wil accepteren dat de kans bestaat dat die niet bestaat. Punt twee, vrije wil is tevens in beperkte zin een utopie. Punt drie, vrije wil is deels een verkeerd geïnterpreteerd proces van kiezen op grond van eerdere ervaringen en inzichten. Als we na het voorgaande toch nog de moed hebben te pogen het bestaan van vrije wil aan te tonen, dan is het beter uit te gaan van de stelling dat die niet bestaat, om zo al onderzoekende niet gehinderd te worden door de kans op steeds terugkerende teleurstellingen, die bij de uitkomst van vele deelvragen op de loer liggen, en onherroepelijk de helderheid van ons denken beïnvloeden. Maar voordat we gaan onderzoeken of iets als vrije wil bestaat, moet er eerst eenstemmigheid bestaan over de vormen van bewustzijn die zijn betrokken bij dit proces, sterker nog, of bewustzijn gedefinieerd moet worden als een proces dat zich voor onszelf waarneembaar in onze hersenen afspeelt. En dan niet valsspelen met een MRI-scan. Het vreemde is dat men neigt te spreken over een derde persoon in de hersenen, die verantwoordelijk zou zijn voor een vorm van besluitvorming, die wijzelf menen niet te kunnen waarnemen. Waar ligt de grens: is het ik verantwoordelijk als het beelden of woorden ter beschikking heeft, die lijken te leiden tot een beslissing, of mogen processen, hoewel gebaseerd op eerdere bewuste ervaringen van het ik, en daarna ergens in de hersenpan opgeslagen, niet meegerekend worden bij de totstandkoming van een latere beslissing waarin redelijkerwijs die eerdere ervaringen een rol spelen, of mag dat pas die naam hebben als we op bewust niveau de keuze hebben tussen een beslissing die als de redelijkste kan worden gekwalificeerd, en een beslissing, die met opzet hieraan voorbij wil gaan, als ik bijvoorbeeld de puber wil uithangen. Even pauze. |