|
"The Enlightening Force of Ball and Chain"
Gevangenschap: een straf ter vervanging van de aloude verbanning, nu er nergens een plaats meer is om naartoe verbannen te worden, sinds wij ons bestaan van jager verzamelaar hebben opgegeven om elk plaatsje op onze planeet dat enigszins bewoonbaar is, te gaan bevolken.
Nogal wat mensen bevinden zich in een staat van eenzame opsluiting. Niet alleen misdadigers van gemeen recht. Ook mensen wier ideeën in botsing kwamen met de cultuur waarin zij resideerden. De sinds millennia voortdurend aanzwellende groep mensen die tot deze of gene cultuur behoren, stellen bijzondere eisen aan de gezagvoerders van die culturen. Om allerlei onheil af te wenden en er zelf het hoofd bij te houden varen de reuzentankers over wie zij het bewind voeren, over woeste zeeën van dissonante ideologische stromingen en religieuze straalstromen.
Nu weer is het ene fel taboe en het andere in zwang, dan weer wordt tabula rasa gemaakt van al het voorgaande en gelden nieuwe, al even betwistbare normen en waarden.
De Franse filosoof Proudhon wist het al: al wat we dienen te weten omtrent gewetensvraagstukken zit al bij de geboorte in ons ingebakken. Geen godsdienst of dogma, geen ideologie of isme kan tegen de fijnbesnaardheid op van ons eigen individuele geweten.
Zo kan het gebeuren dat wie jarenlang koorddansend op het smalle ideologische speelveld van zijn samenleving doorbrengt en uiteindelijk toch in de gevangenis terechtkomt, daar paradoxaal genoeg van opknapt. Eindelijk is er vrijheid van denken in dat solitaire bestaan, niet langer dagdagelijks gekneed tot maatschappelijk aanvaardbaar persoon.
En het gaat verder: terwijl kerk en staat doorheen spleten en kieren binnen gluren, trekken steeds meer kunstmatig aangebrachte nevels op en krijgt iemand, als het gegeven is, terug de beschikking over de volle rijkdom van de eigen geest. En die bron van wijsheid mag niet onderschat worden: in die zin kan eenzame opsluiting vergeleken worden met de mediterende heremieten die zich vrijwillig afzonderden om zo de wereld te kunnen waarnemen zoals hij werkelijk is.
Kennis van goed en kwaad die er altijd al geweest was, maar bedekt met dikke lagen beschavingsvernis en bedolven onder aangeleerde doctrines, komt terug boven. De ijzeren bal wordt een kristallen bol en zo is mijn schilderij, in tegenstelling tot wat zou kunnen vermoed worden, geen pessimistische voorstelling van zaken maar integendeel een ode aan de kracht van de menselijke geest die niet ongedaan kan gemaakt worden.
Walter Leclair
|
